Moğolistan'a 2019 yılında da gitmiş ve Khorhorin şehrinde bulunan Göktürk Anıtlarını ziyaret etmiştim. Şimdiki gezimi 2020 yılında yapmayı planlamıştım ancak pandemi nedeniyle bu sene gerçekleştirme imkanı buldum.
Sophia ile yaklaşık üç yıldır görüşmelerimiz sonucu milli park bölgesinde görülmesi gereken yerlere gitmek kaydıyla yapılacak bir haftalık gezinin planlamasında anlaştık.
Geziyi planlamamıza rağmen iş uçak bilet alımına geldiğinde İstanbul ile Ulanbatur ve Ulanbatur ile Ölgii arasında karşılıklı haftada sadece bir gün uçuş olması nedeniyle seyahat süresinin gezi süresinden bir hafta daha uzaması gerektiği anlaşıldı.
Çünkü Istanbul'dan Ulanbatur'a geldiğimde Ölgii'ye gitmek ve Ölgii'den Ulanbatur'a geldikten sonra İstanbul'a gidebilmek için üçer gün Ulanbatur'da kalmam gerekti.
Moğolistan kendi sloganları ile ''masmavi gökler ülkesi''; Kazakistan'dan sonra denize sınırı olmayan ikinci büyük ülkedir. Kuzeyde Rusya ve güneyde Çin ile sınırdır. Nüfus yoğunluğu 2.07/km.kare (Türkiye'nin 110/km.kare) Nüfus (2020 tahmini) 3.3 milyon. Nüfusun yaklaşık %95'i Moğol, %4'ü Kazak, %1'i de diğer etnik halklardır.
Halkın %53 Budizm, %3 Müslüman, %2 Hristiyan, %40 dinsizdir.
Ulaanbatur; Moğolca'da ''kızıl bahadır'' anlamına gelen şehir, Tuul Nehri üzerindeki vadide 1639 yılında göçebe bir Budist manastırı merkezi olarak kurulmuş, 1924 yılında başkent olmuş. Dünyanın en soğuk başkentlerinden biri olan Ulanbatur Rusya'nın meşhur Trans Sibirya demiryolu hattı üzerindedir..
Ulanbatur'un kalbi ve merkezi; Moğolistan'ın bağımsızlığını sağlamada en büyük rolü oynayan ve Moğolistan'ı Rus ve Çin işgalinden kurtaran kahramanları Damdin Sükhbaatar (Sühbatur) adını verdikleri Sühbatur Meydanı.
Meydanın ortasında Sühbatur'un at sırtında bir heykeli mevcut. Meydanın etrafını Parlamento Binası, Opera ve Bale Binası, Kültür Sarayı, Borsa Binası, Ulusal Modern Sanat galerisi çevreliyor.
Parlamento binasının ön kısmında Cengiz Han anıtı yer alıyor. Anıtın ortasında Cengiz Han'ın oturur vaziyette bir heykeli, solunda oğlu Hülagu Han'ın, sağında oğlu ve varisi Ögeday Han'ın heykelleri yer alıyor. Anıtın önünde ise ünlü iki Moğol askeri Baruchu ve Muhlai heykelleri hala Cengiz Han'ı korur gibiler..
Suhbatur Meydanını merkez olarak alırsanız, Ulanbatur'daki görülmesi gereken yerlerin hemen hepsi yürüme mesafesinde.
Buraya en yakın yerlerden birisi Ankara Caddesi. Üzerinde TİKA tarafından yaptırılan bir okul ve okulun önünde Atatürk büstü yer alan caddenin sonunda bir semazen heykeli mevcut.
Ankara Caddesine yakın bir yerde binaların arasında yer alıyor Dashchoilin Manastırı. Gerlerden kurulu bir manastır olması özelliği ile kendi türünde Moğolistan'da yer alan üç manastırdan biridir. Bünyesinde Tsogchen, Sakhius ve Gandanchoin Horlin tapınaklarını barındırıyor. Soğuk bir şeyler içmek, hediyelik eşyalar almak ve sohbet etmek isterseniz sosyal faaliyette bulunan bir derneğin gerine gidebilirsiniz.
Meydana 20 dakikalık yürüyüş mesafesinde Moğolistan'ın en büyük manastırlarından biri olan Gandantegchinlen (Gandan) Manastırı yer alıyor. Tibetçe ''tam neşenin yeri'' anlamındaki manastır Moğol Budist tapınağıdır. 1809 yılında yapılmış. Manastırın ilk tapınağı olan Gungaachoilin Datsan komünist sistem hüküm sürdüğü zamanlarda yıkılmış. Bugün manastırın sadece ahşap sütunu mevcut ve insanlar bu sütün çevresinde ibadet ediyorlar.
Manastırın en tanınmış tapınağı Boddhisattva Avalokiteshvara tapınağı. Tapınakta Avalokiteshvara'nın 26.5 metrelik heykeli bulunuyor ki bu heykel dünyanın en uzun kapalı alan heykeliymiş. Avalokiteshvara; Budaların merhametini temsil eden, tüm duyarlı canlıların Budalığa ulaşmasına yardımcı olmaya adamış kişi demekmiş.
Nereye seyahat edersem edeyim orada varsa tren istasyonu mutlaka gidip görürüm. Ulanbatur'da da gidip gördüm.
Daha önce de yazdığım gibi burası dünyanın en meşhur demiryolu hatlarından olan Trans Sibirya hattı üzerinde ve trenin durduğu istasyonlardan biri. Hem Rusya ve hem de Çin'e tren seferleri yapılmakta. İstasyona gittiğimde kalkmaya hazır Ulanbatur'dan doğudaki Sukhbaatar İline giden 38 vagonluk yolcu trenini görme imkanı buldum.
İstasyona giderken yol üstünde lokomotif müzesi var. Yıllar içinde Moğolistanda kullanılan lokomotifler burada sergileniyor.
Budist manastırı olan Choijin Lama Manastırı ve 2 nci Dünya savaşında öldürülen müttefik Rus ve Moğol askerlerini onurlandıran Zaisan Anıtını görmekde fayda var. Zaisan Anıtını ziyaret ederseniz kompleksin aşağısında 2 nci Dünya savaşında Ullanbatur'dan Berlin'e gidip geri dönen tankı görmeniz gerekir.
Müze anlamında bayağı zengin olan şehirde Ulusal Müze (Hun/Uygur dönemi, Moğolistan'daki etnik gruplar ve 20 yüz yıl Moğolistan'ı), Şehir Müzesi, Dinazor Müzesi (Gobi Çölünde bulunan dinazor fosilleri), Zanabazar Müzesi, Fikir Müzesi mevcut müzelerden bazılar. Yine Ulanbatur'un başkent oluşunun 355 nci yıl dönümü anısına ''başkent temellerinin Anıtı''ismiyle yapılan kablumbağa heykelini görmek gerekir.
Çok ilgimi çeken bir diğer anıt dünyanın en sevilen ve bilinen grubu olan Beatles Anıtı. Anıt komünist dönemde genç Moğolların toplanıp yasaklanan batı müziğini dinlediği, özgürlük ve demokrasi fikirlerini tartıştığı yerde bulunuyor.için bu
Moğolistan'da dikkatimi çeken husus, Moğolistan ulusal sembolleri olan Moğolistan bayrağı, milli sembolleri soyombo ve devlet arması her yerde ama her yerde..
Moğolistan bayrağı mavi ve kırmızı dikey şeritlerden oluşuyor. Mavi renk dayanışma ve umudu, kırmızı bağımsızlığı simgeliyor. Soldaki kırmızı şerit üzerinde milli sembol soyombo bulunuyor.
Devlet arması; Moğolların milli rüzgar tayının uçarken gösterildiği armada budizm ve moğol kültürüne ait semboller kullanılmış.
Milli sembol ''soyombo''; alev, güneş ve ay anlamındaki şekiller, iki üçgen, iki dikdörtgen, yuvarlak form (Ying yang sembolüne çok benzer ama Moğollarda şekil iki balık olarak açıklanıyor), iki dik dikdörtgenden oluşuyor..
Ölgii'den döndükten sonraki üç günün sonunda artık Türkiye'ye dönüş vakti geliyor. MİAT havayollarına ait uçağım 08.00'da kalkacak.
Ogie Odgerel beni saat sabah 05.00'de otelimden alarak havaalanına bıraktı. Bütün havaalanı transferlerimi söylemeden yapan sevgili dostum Ogie Odgerel'e minnet duygularımı iletmek isterim.
Ogie ile daha önceki seyahatimde olduğu gibi ''tekrar görüşmek'' dileği ile vedalaşarak ayrılıyoruz. Ben de check in işlemlerimi tamamlayıp güvenlikten geçip uçak kalkış saatine kadar Duty Free salonunda dolaşıyorum.
Kalkan inen uçakları izlerken camın kenarından bir uçağın burnu göründü.. Beyaz büyük bir uçak. Uçak ağır ağır ilerlerken uçağın THY'na ait olduğunu görüyorum. Uçağın park yerine gelişi sanki ''bir ağır ağbi'' havasında.. Sanki Kadir İnanır bildiğimiz o edasıyla salona giriyor ya aynen öyle bir hava. Farkı bariz fark ediliyor. Gözlerim dolmadı desem yalan olur.. THY uçağı benim uçağın yanına park ediyor..
Dokuz saatlik bir uçuş ile Moğolistan, Çin, Kazakistan, Azerbaycan, Gürcistan ve Türkiye hava sahasından geçerek 5800 km.lik uçuşla İstanbul Havaalanına iniyoruz. Uçuş sırasında havanın açık olması güzel görüntüler fotoğraflamamı mümkün kıldı..
Seyahat izlenimlerimi sonlandırırken bazı izlenimlerimi ayrıca belirtmek istiyorum.
- Bir yerin, bölgenin doğal yapısını bozmamak ve doğallığını korumak için bana göre oraya yol yapmamak gerekiyor.
- 6500 kilometre karelik Altay Tavan Bogd Milli Parkında; tek metre uzunluğunda asfalt yol, beton köprü, plastik cam çerçeve, baraka, beton yapı, ev görmedim. Çünkü yoktur.
- Bütün köprüler ahşaptan ve bütün yaşantı gerlerde..
- Kimse çöpünü oraya buraya atmıyor, arabası ile taşıyor ve milli parkın bazı yerlerinde mevcut çöp toplama yerlerine bırakıyor.
- Halk çok misafirperver. Bu duruma Ulanbatur'da da şahit oldum.
- Evlerine veye gerlerine gittiğinizde mutlaka sofra kuruluyor neyi var nesi yok sofraya getiriyorlar. Bardak pek nadir kullanılıyor.
- Moğolistan tarihi, Moğol halkının yaşantısı vb. gibi kendileri ile ilgili bir şeyler biliyorsanız ve söylüyorsanız bunlardan çok hoşlanıyorlar.
- Bankaların günlük döviz/tögrig change kotaları var. Banka şubesi günlük kotayı doldurmuş ise change işlemi yapmıyorlar.
- Cengiz Han'a sonsuz saygıları var. Her şeye Cengiz ismi veriyorlar. Yol, bulvar, meydan, votka... Tek bir şeye Cengiz ismi vermiyorlar.. İnsana.. Bunun nedenini de Cengiz ismi verilirse ve bu kişi de büyüdüğünde kötü bir insan olursa Cengiz Han'ın ruhunun incinebileceği endişesi.
- Cengiz Han'ın mezarının nerede olduğu bilinmiyor. Altın kırbacını bulduğu rivayet edilen yere 50 metre boyunda heykelini yapmışlar.
- Moğolistan'da en çok şaşırdığım durum; trafiğin sağdan işlemesine rağmen araçların büyük çoğunluğunun direksiyonunun da sağda olması. Alışık olmadığım için araca her binmek istediğimde şoförün oturduğu kapıyı açtım.
- Sühbatur Meydanının bir kısmına suni çim döşemişler. genç, ihtiyar, karın erkek çocuk burada gün boyu ve gecenin geç saatlerine kadar yatıp yuvarlanabiliyor. Meydanın beton kısmında da çocuklar akülü arabalara biniyorlar.
- Müzelerde giriş ücretine ilave olarak içeride fotoğraf çekmek istiyorsanız ekstra ücret ödemeniz gerekiyor.
- Lokanta ve cafelerde bizim ağız tadımıza uygun yemek bulmak her zaman için mümkün. Aç kalmak mümkün değil.
- Moğol halkı kahve içmeyi çok seviyorlar, her sokakta cafeler mevcut ve her yerde kahve içebilirsiniz.
- Adres soracaksanız eğer; gideceğiniz yerin adının telafuzu her zaman çok zor olduğundan bir kağıda yazarak veya telefonunuzdan göstermenizde fayda var.
- Nerelisin sorusuna verdiğim Türk cevabında yüzlerinde oluşan memnuniyet ve gülümsemeyi her seferinde hissettim.
- Yapılan her türlü anma, tören, yıl dönemi, mezuniyet gibi aktiviteler Sühbatur meydanında yapılıyor ve bu aktivitelerde herkes Moğol geleneksel kıyafetlerini giyiyorlar.
- Caddelerde herkesin yol kenaraında ''otostop'' işareti yaptığını gördüğümde, otostop çekmenin ne kadar yaygın olduğunu düşünmüştüm. Sonradan öğrendim ki ''taksi'' hizmeti yapan araçların belirgin bir renk ve işaretleri yokmuş. Otostop çekenlerin hepsi taksi bekleyenlermiş.
Bir başka seyahat izlenimlerimde buluşmak umuduyla....
